Lunes, Setyembre 2, 2013

UNANG YUGTO - KABANATA 4 (Magkaribal)

Mabentang mabenta ang mga iba't ibang klase ng kakanin ni Aling Marivic na siya at ang kanyang alagang si Joaquin ang nagluto…si Joaquin na dati'y hindi marunong magluto, eh natuto na ito nang turuan siya ni Aling Vic. Katulong niya si Aling Vic sa pamimili ng mga sangkap na gagamitin kapag madaling araw, at sa pagluluto. Minsan, tumutulong din siya sa pagbebenta…naglalako siya kapag may bakanteng oras.

Ang pwesto ng sari-sari store ni Aling Vic ay nasa mismong tirahan niya sa Villa Hernandez na hindi kalayuan sa tirahan ni Narcisa.

“Ate, pabili po nito,”

“Kuha na 'ko ng isa ah, heto bayad ko…”

“Ate, magkano po ang isa?”

Kapag hapon, mas dinudumog ang kanyang mga paninda, hindi lamang ang kanyang mga kakanin. Oras kasi ng miryenda, karamihan sa mga kinakain ng mga taga-Villa Hernandez ay ang mga sari-saring kakanin ni Aling Vic na pagkasarap-sarap at tiyak na mabubusog ka…sulit ang  mga perang pinambili ng mga tao. Kadalasan, ang mga taga-Villa Munsod (kabilang kalye na sakop pa rin ng Brgy. San Joaquin) ay tumatawid pa sa kalsada upang makapunta sa Villa Hernandez para lang makabili ng kakanin ni Aling Vic.

Maya-maya, ay medyo nahahawi na ang ilang mga bumubili kay Aling Vic. Halos naubos ang mga kakanin niya.

May pumaradang pampasadang dyipni bahagya sa tapat ng kanyang tindahan. Agad pinatay ng drayber ang makina ng sasakyan at bumaba. Duguan ang kanyang kaliwang sentido, at may bahid pa ng dugo ang kanyang manggas ng kanyang damit –si Joaquin ito.

“Oh! Ano'ng nangyari sa 'yo?! Napaano ka na naman?!” –nagulat si Aling Vic nang makita si Joaquin, “Napa-away ka na naman ba, ha?!”

“Nadamay lang po ako…”, tanggi ni Joaquin.

“Hay naku, Diyos ko…Joaquin, tigilan mo na yang pakikipagbasag-ulo mo!”

Samantalang si Maurice, palihim na nakikinig sa dalawa. Galing siya sa eskwelahan at pauwi na ito. Napahinto siya sandal nang makita niya si Joaquin na duguan ang sentido.

“Hindi na maganda 'yan…”, kalmado na si Aling Vic, “Lagi kang napapasabak sa gulo ah,” lalabas na sana siya mula sa loob ng kanyang tindahan, ngunit nauna nang pumasok si Joaquin sa loob.


-------------------------

Tirahan ni Yolanda…

“Napaaway na naman po si Kuya Joaquin…nakita ko, may dugo sa gilid ng ulo niya”, wika ni Maurice (na naka-upo sa sopa, nakasuot pa ng kanyang uniporme, katabi si Mactan.)

MACTAN: (MAPAPATINGIN KAY MAURICE) Na naman?!
MAURICE: Opo…na naman…tanggi pa siya. Nadamay lang daw,
MACTAN: Eh baka nadamay lang talaga…
MAURICE: (KIBIT-BALIKAT)
MACTAN: Wala naman siyang ibang kaaway kundi yung karibal niya.
MAURICE: Ha?! Si kuya Cyril lang?!
MACTAN: Oo. Kasama yung mga pitong tauhan niya.
MAURICE: (TITINGIN KAY MACTAN) 'Di ba siga si kuya Joaquin dito?
MACTAN: Baliktad ka oy, si Joaquin, pag trinato mo siyang kaibigan, siyempre, kaibigan ang turing niya sa 'yo…pero pag pinatulan mo, papatulan ka rin niya. At isa pa, mas siga si Cyril dito sa barangay…nasira na ulo niya. Si Joaquin, iritablelang kay Cyril, kapag inagaw niya ulit si Isabel, malaking gulo na.
MAURICE: (TATANGO) Ahh…
MACTAN: Baka naman kagagawan ni Cyril yun kaya naupakan si Joaquin?
MAURICE: Hindi ko po alam eh, wala naman po akong narinig na pangalan ni Cyril…
MACTAN: (MARAHANG SUSUNTUKIN SA KALIWANG BALIKAT SI MAURICE) Tsismosa ka ah…
MAURICE: (MAG-IINARTE) Hindi ah!

-------------------------

Binuksan ni Narcisa ang pinto ng silid-aralan, naalala niya ang kanyang preview draft ng kanyang Term Paper. Agad niyang binuksan ang ilaw, pumasok at isinara ang pinto. Nakita niya sa mesa ang dalawang nakabukod na intermediate paper. Ang isa, ay medyo makapal, at ang isa naman ay hindi gaanong kakapal. Hindi pa man siya lumalapit sa mesa, alam niya na iyon ang kanyang draft sa kanyang term paper.

Lumapit siya sa mesa, at una niyang tinignan ang unang hanay na hindi gaanong kakapal. Nakita niya sa bawat papel na may mga markang pulang ballpen, senyales na mali ang format o pagkakasulat o kaya ay may kulang. Nanlaki ang mga mata ni Narcisa at hindi makapaniwala na…


“Ang dami ko palang mali…at kulang…hala!” –tinignan niya isa-isa. Halos 20 pirasong papel iyon! “Ano ba 'to…hindi ko man lang napansin na my mga mali pala ako…nakakainis!” –biglang natigilan siya: “Teka…sino'ng gumawa nito?”

Tinignan na naman niya ang ikalawang hanay na medyo makapal. Inisa-isa din niya ito…napansin niya na walang mali ang kanyanng nakita dahil walang anumang palatandaan na mayroong mali o kulang sa bawat papel.

May ilang sulat na…pareho sa kanyang sulat! May gumaya?

My gosh! Sino ang gumaya sa sulat ko?! May ilan dito na hindi ko sulat…ngunit parehong pareho sa sulat ko! Halos buong preview draft ng term paper ko, natapos na!” –pagtataka na may kahalong saya na wika ni Narcisa.

May biglang bumukas ng pinto – “Woooooh! Hirap naman gayahin yung sulat mo!”, napalingon si Narcisa.


-------------------------

Tirahan ni Aling Marivic…sa sala.

Nakaupo sa upuan si Joaquin, malungkot ang mukha nito. May nakatapal nang gasa sa kanyang kaliwang sentido…na kanina ay tila walang tigil ang pagdugo, dahil sa kagagawan ng kanyang karibal sa pag-ibig na si Cyril.

Kaninang hapon, napatigil ang minamanehong dyipni ni Joaquin sa tapat ng isang water station bago umakyat ng tulay (Bambang Bridge) upang bumili ng maiinom na tubig. Pabalik na siya sa Brgy. San Joaquin nang makaramdam siya ng uhaw dahil sa init ng panahon.

“Bababa lang ako saglit,”, ani ni Joaquin sa kanyang  mga natirang pasahero, at bumaba sa dyipni para bumili ng tubig.

Nang makabili na ng tubig, uminom siya…kalahati lang. Babalik na sana siya sa dyip, nang may humawak sa kanyang kaliwang balikat. Lumigon siya, ngunit bahagya lang dahil bigla siyang nasuntok sa kaliwang sentido. Napahiyaw ang ilang pasahero ni Joaquin, at ilang mga taosa daan –nagulat pati ang mga tauhan sa water station. Dahil sa lakas ng pagkakasuntok kay Joaquin, bumagsak siya sa daan, nabitawan ang kanyang biniling tubig.

Nahawakan ni Joaquin ang kanyng kanang sentido, may dugo ito…tumutulo nap ala ang dugo niya sa daan…nanlisik ang mga mata nito at ipinako ang paningin sa sumuntok sa kanya na si Cyril. Hindi alintana ang sakit, mabilis siyang bumangon.

Si Cyril ay tila hindi pa nakuntento. Gamit ang dalawang kamay, hinawakan niya ng mahigpit ang damit ni Joaquin at pilit na itinutok ang mukha nito sa kanya –pawang mga nagngangalit na mata…

“Hayop ka…”

 “Ikaw ang hayop, Joaquin! Napakawalang hiya mo! Hanggang kalian mo ba titigilan si Isabel, ha?!” , agaw ni Cyril.

“Ikaw, hanggang kalian ko bang ipaiintindi sa 'yo na hindi na babalik sa 'yo si Isabel?!” panggagalaitin ni Joaquin (ngunit ang kanyang boses ay hindi gaanong kalakas katulad kay Cyril)

“Tumahimik ka!”

“'Wag mong sabihing inagaw ko si Isabel. Siya mismo ang lumayo sa 'yo, matatandaan mong kaya ka niya iniwan dahil sa mga kawalang hiyaang ginawa mo. At , siya mismo ang lumapit sa 'kin, pinili niya ako bilang kapalit mo.” Tataas ang boses ni Joaquin, “…at hinding hindi ko hahayaang makuha mo pa siya ulit!”

“Hindi ka na talaga nadala!” nabalibag ni Cyril si Joaquin malapit sa poste ng Meralco

Si Joaquin, napa-upo sa daan.

May hinugot si Cyril mula sa kanyang likuran…isang baril. Agad niya itong kinasa at itinutok kay Joaquin.

“Hoy, Cyril! Mag-isip-isip ka nga muna bago mo akong pasabugan!”

Nang biglang…

“Cyril Tagle!”

Lumingon si Cyril, ngunit nakatutok pa rin ang hawak niyang baril kay Joaquin.

Samantalang si Joaquin, katabi niya ang isang uri ng bakal. Ah, mabuti ito! Dahil ito ang ipanghahataw niya sa karibal niya. Hahawakan niya ang bakal at dahan-dahan siya bumangon.

Isang barangay tanod pala ang tumawag kay Cyril –may hawak itong batuta na nakatutok sa kanya, “Ibaba mo yang baril mo!”

Hindi inasahan ni Cyril na may sumugod na alagad ng batas…may nakapagsumbong agad? Sino kaya? Siya pa naman ang wanted sa Barangay San Joaquin…isa sa mga wanted sa Pasig. Ah! Nainis si Cyril:

“Wala kang panama! Baril ako, ikaw, batuta ka lang!”

“Ah! Loko ka ah!” –napikon ang tanod.

Ibabaling uilt ni Cyril ang kanyang paningin kay Joaquin, ngunit…nahampas siya ng bakal sa likod, sa mukha at sa binti –at siya naman ang nahandusay sa daan…namilipit ito sa sakit ngunit hawak pa niya ang baril.

Pinagmasdan ni Joaquin si Cyril, tiniyak na hindi na siya makakabangon.

“Kuya! Sumakay ka na, dali!” sabi ng isa sa mga pasahero ni Joaquin.

Mukhang nakalimot si Joaquin na may pasahero pa pala siya…agad niyang binitawan ang bakal, at dali-daling pumasok sad yip. Medyo matulin ang kanyang pagmamaheho kahit nahihilo habang paakyat ng tulay, pero pinipilit niya ang kanyang sarili na huwag bibigay.

“Grabe kuya, napaka walang hiya nu'n ah!” sabi ng isang pasahero.

“Oo, matagal na siyang walang hiya…tuluyan nang nasiraan ang ulo niya.” –matapang na wika nito.

Umupo si Aling Vic sa tabi ni Joaquin, “Anak, huwag kang masyadong mapusok, kaya ka napapaaway niyan eh,” pag-aalala niya.

“'Pinagtanggol ko lang yung sarili ko. Kaya naman ako napuruhan dahil siya naman talaga ang nauna.”

“Anak, kahit na. ayan tuloy, ikaw na ang pinupuntirya ni Cyril,”

Tumayo si Joaquin, sabay wikang, “Nararapat ko lang siyang gantihan. Nababaliw lang iyon, dahil iniwan siya ng girlfriend niya.” Haharap kay Aling Vic, “Ako ang sinisisi niya…wala naman akong ginawang masama…siya nga 'tong may ginawa.”

-------------------------

“Kuya Mactan?!” –parang nakakita ng multo si Narcisa. “Ahhhm..ikaw po ang may gawa nito?!”

“Kung hindi ko pa inasikaso 'yan, malamang, ibabalik 'yan sa 'yo ng teacher mo para ayusin ulit dahil ang daming mali sa preview draft mo.”

 Hindi makapagsalita si Narcisa…ilang gabi na niya pinagpupuyatan ang project niya, tapos may mga mali pa?! hindi niya ito napansin sa una…pero ngayon, napagtanto na niya. (NARCISA: Kamot-ulo style…)

UNANG YUGTO - KABANATA 3 (Kaagapay)

Samantala…

“Hay naku po kuya Joaquin, talagang nakakainis!” –hindi pa rin maka-move on si Narcisa sa nangyari kanina na nilagpasan siya ng dyipni kahit sumenyas ito na sasakay siya.
“Ha! Ha! Ha! Hayaan mo na Cisa, kalma ka lang…” sabi ni Joaquin –isang dyipni drayber, kapitbahay nina Yolanda… (aba, kaya pala kilala niya si Narcisa…), kumakain ito ng biskwit habang nagmamaneho, katabi nya si Narcisa na nakahawak sa bakal na nasa harapan…sa kaliwang kamay ni Narcisa, hawak niya ang pamasahe na puro barya.
“Eh, nakakainis nga po kasi eh…” pagmamaktol ni Narcisa…iritable ito.

JOAQUIN: (MAPAPATINGIN SA KANYANG RELO) Oh…alas-siyete kinse na…late ka na!
NARCISA: Haaaay…kaya nga po eh,
JOAQUIN: Kaya ka ba iritable ngayon?

Nagkibit-balikat si Narcisa…

JOAQUIN: O kaya...na-insecure ka lang?
NARCISA: Hala, (MAPAPATINGIN KAY JOAQUIN) hindi po ah! Hindi po ako ganu'n!
JOAQUIN: (TATAWA BAHAGYA) Biro lang, 'to naman,
NARCISA: (TITINGIN MULI SA HARAP/HIHIKAB)Haaaaaaaaay nakuuuuu…
JOAQUIN: (MAPAPANSIN SI NARCISA) Ano'ng oras ka na naman natulog kagabi? Kaya ka nahuhuli sa klase eh,
NARCISA: May inasikaso lang po akong pagkahirap-hirap na project…kaya, medyo inaantok pa ako…kayo ah, manghuhula din, tulad ni kuya (SI MACTAN ANG KANYANG TINUTUKOY)
JOAQUIN: Ganito talaga ako…nag-aalala din sa 'yo, tulad ng kuya Mactan mo…at isa pa, kaibigan mo ako…tapat akong kaibigan, alam mo 'yan…alam din yan ni Tita Yolanda, matagal na nga kami magkapit bahay, kilalang kilala niya pati kilos ko, pero siya…tsk…hindi masyado…pero alam kong likas siyang mabuting tao…
NARCISA: (MAPAPANGITI) Salamat po ah,
JOAQUIN: Wala 'yun, ano ka ba…Ayuuun! Mas maganda ka kapag nakangiti! Ha! Ha! Ha! Ngiti-ngiti din pag may time!
NARCISA: (IRITABLE ULIT) Eh, late na nga ako, paano ako makakangiti ng maayos?!
JOAQUIN: Hay naku, sige na…ngumiti ka dali!...dalian mo ah…magtatampo ako, sige ka…
NARCISA: (NGINGITI BIGLA)
JOAQUIN: (TITINGIN KAY NARCISA SAGLIT) Hayan! Eh 'di maganda na araw ko!
NARCISA: (TITINGIN KAY JOAQUIN) Practice lang po 'yun!

Pareho silang mapapatawa…

JOAQUIN: Alam mo, ngayon ko lang napansin…may kamukha ka,
NARCISA: Oh, talaga po? Artista ba?
JOAQUIN: (TATAWA BAHAGYA) Ang babaw ng kaligayahan mo… Ha! Ha! Ha!
NARCISA: Eeeeeeeeeh!.... (MEDYO NAINIS)
JOAQUIN: Hindi ah…biro lang…pero may kamukha ka nga, isang kaibigan ko dati…
NARCISA: Talaga po?
JOAQUIN: Oo, seryoso...hindi ko naitanong yung pangalan, pero kilala niya ako...
NARCISA: As in…kamukha ko?
JOAQUIN: Oo...kasing ganda mo. (SERYOSO)
NARCISA: Waaah! Kasing ganda ko daw oh, ha! Ha! Ha!

Ilalagay ni Narcisa ang kanyang pamasahe na nasa kaliwang kamay sa kaha na pinaglalagyan ni Joaquin ng mga barya, ginawa niya iyon upang magbayad, pero ibang estilo ang ginawa niya, hindi niya inabot ang kanyang pamasahe kay Joaquin, bagkus ay idineretso sa kaha.
Tumatanggi kasi Joaquin kapag nagbabayad si Narcisa.

JOAQUIN: Ay, bata ka… (NANGGIGIGIL NGUNIT NAKANGITI) Kahit hindi ka na
                   magbayad ayos na,
NARCISA: Sige na kuya…para dagdag swerte…hmm! Mahal ang petrolyo ngayon…
-------------------------
Halos hiningal si Narcisa nang maakyat ang ika-limang palapag ng gusali ng Ika-apat na taon, nasa 5th floor kasi ang kanyang silid-aralan…bahagyang sumilip muna siya sa klasrum…hayun, walang guro, marahil ay lumiban ito, maingay ang kanyang mga kamag-aral –naririnig hanggang labas ng silid-aralan, nagtatawanan…nagdadaldalan, yung iba'y nagtatayuan –ngunit hindi lumalabas.
Kaagad pumasok si Narcisa…
KEVIN: (TUMAYO, MANUNURO KAY NARCISA) Oyoyoy! Si Narcisa oh! Let's give her a round of applause! (PAPALAKPAK) Wooooh!
Ang mga kamag-aral ni Narcisa, pumalakpak at humiyaw, nabalot sandali ng ingay ang silid-aralan.
Bahagyang ngumiti si Narcisa, hanggang matunton niya ang kanyang silya kung saan siya nakaupo.
“Anong mer'on?” –pakunwa'y tanong ni Narcisa na tila walang alam.
“Nagtanong ka pa…eh ikaw nga itong champion sa Filipino eh, congrats!” –todo sa papuri ni Cedrick.
Todo hiyaw ang IV-Isaiah…
“Class, wait lang…” –ani ni Narcisa, tatahimik naman ang kanyang mga kamag-aral, “Ahhm…thank you sa inyo, sa pagsuporta, pati sa mga papuri nito…hindi ito ine-expect pero kahit papaano, may ibubuga ang section natin…pero sana naman, kooperasyon lang lagi, tulong-tulong tayo…para naman sa atin 'to eh…tayo ang gumagawa ng grades natin.”
“Tama, tama! Wooooh!” –sang-ayon ng IV-Isaiah.
Si Clarisa, na nasa tabi ni Narcisa ay mananapik at sabay sabing “Wala 'yun! Nandito lang kami palagi” –may kasiyahan siya nang binanggit niya 'yun.
Samantalang si Carlo, biglang umeksena, napabulyaw ito: “Sige lang! suportahan 'ta ka!”.
Nagtawanan lahat ang IV-Isaiah dahil sa anyo ni Carlo na animo'y nagpoprotesta: nakataas ang kanang kamay na hawak ang walis tambo, may bonete na nakasuot sa kanyang ulo, may bandanang nakatali sa kanyang leeg, ang kaliwang paa ay nakapatong sa silya, at ang ekspresyon ng mukha: parang may 'pinaglalaban…kalauna'y napatawa din si Carlo.
Guys –guys!” –medyo humihingal si Nelia galing sa labas ng silid-aralan, bahagyang hihinaan ang kanyang boses ngunit nakasisigurong maririnig siya ng lahat ng kanyang mga kamag-aral. “Usap-usapan ang sction natin dahil kay Narcisa,” –aniya na natuwa.
Wow! As in trending?! Ha! Ha! Ha! Patunay lang na 'di padadaigsi Narcisa!” sabi ni Paulo.
Dahil sa tuwa at sa 'di inaasahang pangyayari, humiyaw ang lahat, ang iba'y nagpalakpakan…si Narcisa, napangiti na lang.
Nang biglang,

Excuse me, IV-18!

Malakas at matinis ang boses…galit ito. Napatahimik at napalingon ang lahat ng mag-aaral ng IV-Isaiah –si Gng. Esmeli pala ang bumulyaw na nakapwesto sa pintuan, nakapamaywang at nanlilisik ang mga mata.
“Kanina pa kayo ah! Ang i-ingay n'yo! Nagka-klase ako sa kabilang room –dinig na dinig ko ang mga boses n'yo!” –sermon niya, halos nagsabay ang ihip ng hangin na nadama ng lahat.
“Ma'am, sorry po…" –pagpapatawad ng IV-Isaiah.
Manunuro sa mga estudyante si Gng. Esmeli, “Kayo ha, may minus kayo sa 'kin! Humanda kayo mamaya!” –at tumungo na siya sa silid-aralan na tabi lang ng silis-aralan ng IV-Isaiah kung saan siya nagtuturo sa mga oras na ito.
“Hala, Ma'am!” –pahabol na pagmamakaawa na may pag-angal ang nadama ng IV-Isaiah.
“Ayan tayo eh!” –sumagot pa si Paulo.
“Hay naku, ang ingay niyo kasi!” –reklamo ni Lianne sa mga kamag-aral. (Gayong kasama din siya sa nag-ingay).
-------------------------

SAN JOAQUIN ELEMENTARY SCHOOL…
Silid-aralan ng grade V-2…

Kasagsagan ng recess, ang mga estudyante…syempre kumakain, bahagya lang kang kanilang ingay. Samantala ang kanilang adviser ay nakaupo bandang likod sa silid-aralan sa kanyang mesa na kumakain din ng tanghalian.
Si Maurice, bagamat bumuli na ng makakain…
“Ay! Yung baon ko, naiwan!”
“Ha? Baon?” –tanong ni Luna na katabi ni Maurice.
“Oo, may baon akong kanin na nakalagay sa lunch box ko, naiwan ko sa bahay.”
Ayos! May baon pa pala siyang kanin…naiwan nga lang, gayong maraming pagkain na ang kanyang nabili mula sa canteen… (hindi pa siya makuntento nang bumili siya sa tray na inakyat ng kanyang mag-aaral na naglalaman ng mga pagkain na galing canteen para ibenta sa mga estudyante) –oo, mahilig sa pagkain si Maui, 'di naman tumataba…yung katawan niya, animo'y hindi pinakain ng ilang araw at ang kanyang timbang ay nasa malnourished level, kaya naman nakasama siya sa feeding program ng Mataas na Paaralang Elementarya ng San Joaquin tuwing Lunes, Miyekules at Biyernes. Pero kahit gano'n, malakas itong kumain, at kumakain naman siya ng maayos tatlong beses sa isang araw, o kaya minsan nga, apat na beses.
Food lover man siya, hindi siya kumakain ng mga maaalat na pagkain…sa kanyang desk, nakalatag ang ilan niyang nabiling mga biskwit, tinapay, at isang juice na nasa tetra pack.
“May mga pagkain ka na nga diyan, may baon ka pang naiwan. Ang takaw mo talaga,” –kantiyaw ni Luna.
Samantala, si Mactan na umaakyat sa hagdan –patungo siya sa silid-aralan ng V-2 hawak ang lunch box ni Maurice na naiwan nito kaninang umaga.
Nang siya ay makarating doon, una siyang nakita ng adviser ng V-2, nginitian siya, at tumayo ang guro –lumabas ng silid-aralan para tanungin si Mactan.
“Magandang tanghali po, sino po ang hanap nila?” nakangiting nagtanong si Gng. Valenzuela.
“Magandang tanghali din po ma'am,” –may lambing ang pagkakasabi ni Mactan at maaliwalas ang mukha nito, “Ibibigay ko lang poi tong baon ni Maurice…ni Maurice Sibugay –naiwan niya kasi ito kanina.”
“Ay sir, sandali po lamang ha,”, bahagyang pumasok siya sa silid-aralan (nakapwesto sa pintuan) upang tawagin si Maurice.
“Maurice…”
Lumingon si Maurice, “Bakit po, Ma'am?”
“Halika iha, may naghahanap sa 'yo,”
Tumayo si Maurice at lumabas sa silid-aralan, nananatiling nakapwesto sa pintuan si Gng. Valenzuela.
“Oh,” ibinigay ni Mactan ang lunch box kay Maurice, --nanatili siyang nakangiti.
“Woooh! Kuya, tenk yu po!” –abot tainga ang ngiti ni Maurice “Nakalimutan ko nga po ito kanina, nagmamadali na po kasi akong umalis eh,”
Tatawa bahagya si Mactan, “Naku, hala, kumain ka nang kumain ha”,  hahawakan niya ang ulo ni Maurice “...nang tumaba ka naman kahit pa'no…”
“Ha! Ha! Ha! Ha! Kuya talaga oh…mana kay Mamsi eh…”
“Oh s'ya, uwi na 'ko ha,”
“Agad-agad po kuya?”
“Aba, oo naman. May klase ka pa mamaya oh, at saka, marami pa akong gagawin. Mag-aral ka ng mabuti ha,” –hahalikan niya si Maurice sa noo.
“Sige po, ingat po kuya!” –ani ni Maurice, sabay magsesenyas ang kanyang kanang kamay bilang pamamaalam –sesenyas din si Mactan, “Ingat ka rin.”
“Ma'am, salamat po,” sabi ni Mactan sa guro.
“Sige sir, walang anuman ho.”
Lumakad na si Mactan palayo at bumaba sa hagdan. Tumalikod si Maurice at tumingin kay Gng. Valenzuela, “Ma'am, kuya ko po yung naghatid sa baunan ko,” nakangising wika ni Maurice.
“Haaaay, ikaw talagang bata ka, mukhang marami ang makakain mo ngayong araw na ito,” sabi ni Gng. Valenzuela na halos matawa kay Maurice.
\“Ha! Ha! Ha! Ha! Ha! Oo nga, share your blessings naman!” –kantiyaw ng isa sa mga kamag-aral ni Maurice, lalaki ito.
Bahagyang nagtawanan ang lahat ng V-2, pati ang kanilang adviser.
-------------------------
Nakababa na ng Bldg. B si Mactan galing sa silid-aralan ni Maurice. Napahinto siya sa paglalakad, balewala sa kanya ang malumanay na hangin na kanyang nadama at mga dahon na nagsisipagbagsakan, kahit nabagsakan na siya ng mga dahon sa kanyang ulo at balikat. Napatanaw siya sa bandang kanan…malayo ang kanyang tingin…doon sa kabilang gusaling naroroon sa unang palapag.
May maaalala ito…

Nakita niya noon si Narcisa, (noong siya'y elementarya) kasama ang isang lalaking dyanitor –mahaba ang buhok na hanggang balikat, may bigote, may hawak na panlampaso at ang kanyang kasuotan ay pormal na pang-dyanitor na nakalagay pa ang selyo ng eskwelahan sa bandang kanan sa pang-itaas na damit –malinis ito, at tila bagong bili…pero malinis ito manamit na nakaakbay sa kanya palabas ng naturang gusali, nagmamadali sila. Medyo malapit si Mactan sa gusali na iyon kaya maririnig niya kung ano man ang pag-uusapan ng dalawa. Siya ay nagtago sa malaking puno ng batibot upang hindi siya makita.
Si Narcisa, basang basa ng tubig…naka-uniporme pa ito. Malungkot ang pagmumukha nito ngunit hindi umiiyak o humikbi man lang.
“Naku, Diyos ko. Basang basa ka! Hindi mo na kailangan kimkimin ang matagal nang ginagawa sa 'yon g mga kaklase mo,” –pag-aalala ng dyanitor.
“Paano po kung hindi maniwala yung Guidance Councilor o yung Principal? Natatakot po ako” –nangangatal na sabi ni Narcisa.
“Basta iha, akong bahala sa 'yo.”
Pahilim na sinundan ni Mactan ang dalawa…hanggang makarating ng Guidance Office…
Nakabukas ang pinto ng Guidance Office kaya dumeretso sina Narcisa at ang dyanitor na pumasok.
Ang Guidance Councilor, nagulat at napatakip sa kanyang bibig nang makita ang kaawa-awang itsura ni Narcisa.
“Aaaaay, Diyos ko po!” , gulantang ni Ma'am Florencia Cagalingan, ang Guidance Councilor ng Mataas na Paaralang Elementarya ng San Joaquin. “Iha, anong nangyari sa 'yo?” –napatayo siya at lumapit kay Narcisa, hahawakan ang magkabilang balikat nito, “Basang basa ka ah,” pag-aalala niya, ipinako niya ang tingin sa dyanitor.
“Wacks,” ani niya, kilala niya ang dyanitor, “Bakit basang basa itong isang huwarang mag-aaral ng San Joaquin?” –sa tono pa lang ng pananalita ni Ma'am Florencia mahihinuhang mahal na mahal niya ang mga batang nag-aaral sa paaralang ito.
“Ma'am, ako na po ang maglalakas-loob na magsumbong…”
“Ano'ng ibig mong sabihin?”
“Kagagawan po ng mga kamag-aral niya kung bakit nagkaganito ang kaawa-awang bata!”
“Ha?! Totoo?”
“Matagal na po siyang binubully ng mga kamag-aral niya. Ang masama pa nito, palihim. Noon pa man, gusto na po niya magsumbong, ngunit hindi siya pinaniniwalaan ng mga guro dito at natatakot na ring magsumbong kahit kanino…matagal na po niya tinitiis ang mga pananakit sa kanya na isa sa mga dahilan kung bakit bumababa ang kanyang mga marka…alam ko may paraan para mabago 'yun. 'Di po ba hindi n'yo hahayaang mangyari 'yun sa ibang estudyante?” –halos walang gatol na sabi ni Wacks na nag-aalala din kay Narcisa.
Si Mactan, natulala na lang…nasa bandang gilid siya ng pintuan ng Guidance Office.
“Ano kamo?” –nagulat si Ma'am Florencia, napahagod siya sa kanyang mukha, “Naku, may ganito pa lang nangyayari dito nang hindi ko alam! Hayaan niyo, ipaparating natin agad ito sa punong-guro.”
Ang lalaking dyanitor na naalala ni Mactan ay siyang kaibigan ni Narcisa at tumulong upang lumakas ang loob nito laban sa mga kamag-aral niya na patuloy siyang binubully…mula sa mga pagbibigay ng mga payo, pagpapasaya, at pagtulong nito upang mawakasan na ang kalbaryo ni Narcisa. 
“Hindi ko man alam ang tunay mong pangalan ngunit mas kilala ka sa pangalang Wacks, noon pa man, nagpapasalamat na ako sa 'yo…gusto kitang pasalamatan sa personal dahil sa pagpapatatag at paggabay mo sa kapatid ko, pero hindi ka na nagtatrabaho dito. Hanggang ngayon, naaalala ka pa rin ni Narcisa…kaya kung nasaan ka man, sana nasa maayos kang kalagayan…pagpalain ka nawa ng Panginoon.”

UNANG YUGTO - KABANATA 2 (Pag-aalala)

Sa study room (silid-aklatan) ng tirahan ni Yolanda naroroon si Narcisa. Nakakalat sa study table ang mga piraso ng intermediate paper para sa kanyang proyekto na Term paper at mga photocopy ng mga pinagkuhanan niya sa mga libro. Nagsusulat siya ng buod mula sa isang sanggunian sa papel. Maya't maya, napapahikab siya – inaantok na kasi…alas diyes na pala ng gabi nang mapatingin siya sa orasan.
May biglang bumukas ng pinto…
“Kuya…” –sambit ni Narcisa na napatigil sa kanyang ginagawa. Si Mactan pala –pumasok siya. Magpapatuloy sa pagsusulat si Narcisa.
“Nandito ka lang pala,” sabi ni Mactan at isasara ang pinto, “kanina pa ako palibut-libot dito sa bahay…hindi ka pa pala natutulog,” –may diin ang kanyang pagkakasabi kay Narcisa.
Napatingin muli si Narcisa sa kanyang kuya at mapapakamot ng ulo, dahan-dahan niyang ililigpit ang mga papel na nakabuyangyang sa mesa…may kutob kasi siya na baka magalit pa si Mactan kapag ipinagpatuloy pa niya ang kanyang ginagawa dahil sa tono ng pananalita nito. Alas diyes na kasi ng gabi at maaga pa ang kanyang pasok sa eskwela…baka mahuli siya sa klase at mapuyat.
Lalapit si Mactan kay Narcisa, tatabi sa gilid bandang kaliwa at tutulungang maglipit ng mga papel na nakakalat sa mesa.
“S'ya nga pala, bakit hindi mo ako inimbita sa recognition mo?”, tanong niya na wari'y nagtatampo.
“Wala naman po kasing sinabi na papapuntahin doon yung guardian eh, at isa pa, hindi ko naman alam na may recognition pang magaganap kanina…basta, pinapunta lang ako sa gym..tapos, ayun…sasabitan daw ako ng medal…” sagot ni Narcisa na nakatutok ang kanyang paningin sa mga hawak niyang papel at patuloy na ililigpit.
“Ah, gano'n ba…” ani ni Mactan habang ipinapatung-patong niya ang mga papel batay sa pagkakasunud-sunod, may mga pahina kasi ang mga intermediate paper para sa Term paper ni Narcisa…unti-unti siyang ngingiti, at:
MACTAN: Sabi ko na nga ba sa 'yo eh, 'wag mong pangungunahan kung hindi ka naman sigurado, dapat laging positibo ang pag-iisip mo.
NARCISA: Haaaaay…sige po…sige po… (INAANTOK NA KASI KAYA IYON NA LAMANG ANG KANYANG NASAGOT, KUMUKURAP-KURAP SIYA)
MACTAN: (UUNGOL) Ikaw ah, magkaroon ka nga ng tiwala sa sarili mo…magagamit mo ang gano'ng ugali kapag makikipagsapalaran ka, dapat lagi kang determinado.
NARCISA: Alam ko naman po 'yun eh, kayak o naman po ginawa 'yun dahil ganito…kapag iniisip ko kasi na magtatagumpay ako, bandang huli –bigo…at kapag iniisip ko na mabibigo ako, sa bandang huli –magtatagumpay. (MAPAPATIGIL SA PAGLILIGPIT NG PAPEL, ILALAPAT ANGKANYANG DALAWANG KAMAY SA MESA AT TITINGIN KAY MACTAN) Bakit po gano'n, baliktad?
MACTAN: (KUKUNIN ANG MGA NAAYOS NA PAPEL KAY NARCISA AT IPAPATONG SA KANYANG NAAYOS NA PAPEL) Cisa, may mga dahilan kasi kung bakit ang ilang bagay o yung pangyayaring gusto mong mangyari sa 'yo, ay sadyang mailap…may mga dahilan din kung bakit nakamit mo ang tagumpay nang'di inaasahan – tulad nu'ng nangyari sa 'yo kanina…pero, hindi ka dapat mag-iisip ng mga dahilan na magpapababa sa sarili mo…yung mga iba mong pangarap, makakamit mo 'yun sa takdang panahon… (ILALAGAY NIYA ANG MGA NAAYOS NA PAPEL SA PLASTIC ENVELOPE NA NASA MESA) Heto nga, tulad ngayon, nagka-medal ka dahil nanalo ka sa paligsahan, malamang may dahilan – hmm..siguro maituturing itong magandang karanasan bago matapos ang haiskul (NGINGITI BAHAGYA) 4th year ka na 'diba? O kaya…pahiwatig na Education ang dapat mong kunin sa Kolehiyo, yung Major in Filipino
Si Narcisa, walang imik, ngunit nakikinig kay Mactan, ipinako niya ang kanyang panigin sa ibaba..tila napagtanto muli niya ang mga bumabagabag sa kanyang isipan, at naaalala niya ito: “Lahat ng bagay, pinaghihirapan bago makamit ang tagumpay” – na madalas niyang naririnig at nababasa…alam talaga niya iyon, nawawaglit lang minsan sa kanyang isipan.
Sa mga huling sinabi ni Mactan…”KOLEHIYO…Education ang dapat (pwede) niyang kunin” – waaaaah! Sa totoo lang, hindi pa nakakapagdesisyon kung anong kurso ang kanyang kukunin…at paaralan na papasukan nito kapag nakatungtong na siya sa Kolehiyo…at sa totoo lang, hindi pa niya alam kung ano ang magiging sitwasyon niya kapag nasa Kolehiyo na siya…alam niyang mas mahirap ito…ay hindi…MORE CHALLENGING pala…
Sorry po kuya,” bumaba ang boses ni Narcisa, “Madami lang siguro akong iniisip, k – kaya gan'on…nasasabi ko yung mga nakapagpapababa sa sarili ko.”
Umiling si Mactan at napabuntong-hininga at ito'y muling ibabaling ang kanyang tingin kay Narcisa, “'Di ba sinabo ko sa 'yo, kapag may problema ka, sabihin mo sa 'kin…lagi naman ako nandito…handang making”, malumanay niyang tugon.
“Ngayon, sabihin mo sa akin ang problema mo,” dagdag pa niya.
Haharap si Narcisa kay Mactan, magsasalita na sana siya, pero –
“Oh!” – sabat ni Mactan sabay manunuro kay Narcisa, “Huwag mong sabihing wala, halata na sa mata mo,
Si Mactan, manghuhula?...alam niya ang problema ni Narcisa: TERM PAPER – kahit hindi pa niya sinasabi, kung baga, naniniguro lang siya upang mapaghandaan kung ano ang kanyang gagawing solusyon.
“Hay naku po…”ani ni Narcisa, at kukunin ang plastic envelope sa mesa na naglalaman ng mga papel niya na kanilang niligpit. Ngingiti ito, “'di bale na po, madali na lang 'to,” –sabay talikod.
CONFIRMED!
Sa bagay, medyo may kahirapang gawin iyon…mayroon na lamang siyang 1 month remaining…dapat ipasa iyon sa itinakdang pesta na binigay ng kanilang guro.
Pastilan…sabi na nga ba,” may diin ngunit mahinahing tugon ni Mactan.
Nakakaisang hakbang pa lang si Narcisa upang lumabas sa study room biglang humawak si Mactan sa kanyang kaliwang braso at siya'y napaharap muli sa mukha nito.Kapagkaraka'y kinuha ni Mactan ang hawak ni Narcisa at ilalapag muli sa mesa, “Iwan mo 'to ah,” aniya, at napahikab –napaluha kaunti dahil inaantok na din ito.
“Hala, hi—hindi ko po pwedeng iwan 'yan, da –dapat matapos ko muna iyang preview draft para –magawa ko na yung –final draft.”, halos nangangatal na tugon ni Narcisa, tila siya'y nabalisa.“Ay, basta…itong preview draft ng Term paper mo, iwan mo.”, salo ni Mactan na nananatiling kalmado, “Ano? Gusto ko magkalinawagan tayo –walang samaan ng loob,”
Naglalaro sa isipan ni Narcisa, kung bakit pinapaiwan ni Mactan ang kanyang preview draft ng kanyang proyekto…sa bagay, halos wala na siyang pahinga dahil dito…halos sumabog na ang utak niya dahil dumagdag pa ang proyektong iyan na 'pinapagawa ng guro…aminadong nahihirapan na ito…kaya, “Ok, fine, iiwan ko na po 'yan…” napakamot siya sa ulo, “nakakabaliw nang gumawa niyan!” –naging iritable na ito, “Nakakabu-ang na! 'Di tulad noong 3rd year, pinagawa din kami ng ganyan, madali lang, eh yang ginagawa naming ngayon, iba ang format kaya medyo nahihirapan kami –sinusunod lang naming yung instruction ni Ma'am…”
“Naiintindihan ko naman kung gaano kahalaga itong Term paper mo, pero 'wag mo naming masyadong i-todo. Talagang nakakabu-ang 'yan…maglaan ka ng oras para makapagpahinga, at isa pa, katulong mo naman ako sa paggawa nito” –siyempre, si Mactan bilang isang “NAKATATANDANG KAPATID”, reponsibilidad niya ang gabayan at tulungan si Narcisa –hindi niya maiiwasang mag-alala…sa bagay, may pagka maaalahanin ito…paano ba naman kasi, wala na sa oras matulog si Narcisa dahil sa Term paper na iyan na proyekto niya sa asignaturang ingles –ayong maaga ang kanyang pasok sa paaralan.
Bahagyang ibinaba ni Narcisa ang kanyang paningin –nanahimik ito.
Ngingiti muli si Mactan at tatawa bahagya, “Oh, ano?” malambing niyang tugon at marahang hahaplusin ang ulo ni Narcisa gamit ang kanyang kanang kamay.
Imbis na magsalita si Narcisa, niyakap na lang niya si Mactan, nananatiling nasa ibabaang paningin nito.
“S'ya nga pala, congrats pala kanina…” –masayang bati ni Mactan.
“Daghang salamat kuyang!” –umaliwalas ang mukha ni Narcisa habang nakayakap sa kanyang kapatid
--------------------------

@ BRGY. SAN JOAQUIN, PASIG…MALAPIT SA BAMBANG BRIDGE…

Alas siyete na nang mapatingin si Narcisa sa kanyang relo…
 “Uhhhh! Late na naman ako!”
Naghihintay ng masasakyang dyip si Narcisa ba may signboard na MARIKINA PALENGKE na dadaan sa kanyang paaralang pinapasukan. (Hindi siya bababa mismo sa Marikina, kundi sa Caniogan –isa sa mga barangay ng Pasig na kung saan, naroroon ang kasalukuyan niyang pinapasukang paaralan, ang Rizal High School…at kung saan, ang Caniogan ay isa sa mga daan patungong Marikina.)
Heto na ang dyip, paparating na…mabilis ang takbo nito…wala pa siyang sakay na pasahero. Bahagyang itinaas ni Narcisa ang kanyang kanang kamay –senyales na “para/sasakay”.

Kaya lang…

Nilagpasan ni mamang tsuper si Narcisa.
Susundan ng tingin ni Narcisa ang dyip…”Hala siya!” –nainis ito.
Huminto ang dyip, sampung metro ang layo mula sa kanyang kinatatayuan…wala ito sa tamang sakayan…ah, si Narcisa, nasa tabi ng signboard na loading and unloading zone. Nakita niya na hinintuan ng dyip ang isang matangkad, balingkinitan, naka-spaghetti at naka-mini skirt na babae na nag-aantay din ng masasakyang dyip—sumakay ito. Nanggalaitin si Narcisa.
“Ha?! Siya?! Pinasakay mo?! Ako hindi?! Ako na nga 'tong late eh…grabe ka manong drayber…namimili ng pasahero!” –halos magwala siya…mapapakamot ng ulo dahil sa inis, bahagyang gumulo ang buhok niya.
Habang nakatingin sa malayo, hindi niya namalayan na may humintong panibagong dyip… (MARIKINA PALENGKE)…
“Cisa!” –tawag ng drayber…
Lumingon si Narcisa.
 --------------------------

Sa tirahan ni Yolanda…
Tutungo si Yolanda sa kwarto ni Mactan –nakasara ang pinto, pinihit niya ang tatangnan ng pinto—naka lock ito.
Mabuti na lang, may susi siyang dala…
Ang daming susi…mga susi sa lahat ng pintuan sa kanyang bahay. Hindi naman siya nalito at nahanap agad ang susi sa kwarto ni Mactan. Ipinasok niya ang susi sa tatangnan ng pinto, at bumukas –tumuloy siya sa kwarto.
Naroroon si Mactan—tulog pa ito, nakakumot at nakatagilid kung matulog: pinagmasdan siya ni Yolanda.
Maya-maya, lumapit si Yolanda at umupo sa gilid ng kama, “Mac-Mac…” –malumanay na pambungad ni Yolanda, “Mac…Mactan…”
Hinipo ni Yolanda ang noo ni Mactan –baka kasi may lagnat na naman ito…sakitin kasi minsan si Mactan at may pagkakataon na basta na lang siya humihiga kapag may nararamdamang hindi maganda.
Nadama ni Mactan ang pagdampi ng palad ni Yolanda sa kanyang noo, siya'y naalimpungatan at dumilat,

YOLANDA: (IAALIS ANG KANYANG KANANG KAMAY SA NOO NI MACTAN) Akala ko, may lagnat ka na naman…
MACTAN: (UUNGOL) Bakit po Mamsi?
YOLANDA: Wala lang…nakakapanibago lang kasi…eh, araw-araw ka naman nagigising ng maaga…

Babangon si Mactan, tatayo si Yolanda…
“Si Maui?...”
“Ay, pumasok na…si Cisa, kaaalis lang.” –salo ni Yolanda.
“Ha?! Kaaalis lang?”, mapapatingin si Mactan sa wall clock ng kanyang kwarto, “Alas siyete na ah,”
“Kaya nga eh…ang hirap niyang gisingin kanina. Naku, late na naman 'yung batang 'yun. Ano ba yung pinagagagawa niya kagabi? Natulog na kasi ako eh, kaya 'di ko alam…”
“Pa'no ba naman po kasi, alas-diyes imedya na natulog, may inasikaso lang po siya sa project niya.”
“Oh, natapos na ba yung project niya?”
“Hindi pa,” tutupiin ni Mactan ang kumot na nakabalumbon sa kama, “tutulungan ko nga s'ya para matapos na.”
Mapapangiti si Yolanda, “Hay, napakamatulungin mo talaga iho…salamat nga pala kagabi,  natulungan mo si Maui sa assignment niya…iyon pa naman ang subject na hirap na hirap s'yang intindihin…*Math…pasensya ka na, marami lang akong ginagawa…”
“Wala po 'yun Mamsi, mabuti, madali lang yung lesson niya ngayon, aminado po ako, mahina din po ako sa *Sipnayan…magpahinga naman kayo, ako naman po ang gagawa sa gawain, lagi naman kayo eh…”
Magtatawanan saglit ang dalawa…(pero seryoso si Mactan)
“Ahhh…Mactan?”
Mapapatingin si Mactan kay Yolanda”.
“Bakit Mamsi?”
“Kailan mo sasabihin ang totoo kay Narcisa na siya ang matagal na nawawala mong tunay na kapatid?”
Ihihinto ni Mactan ang kanyang ginagawa, napabuntong-hininga siya.
“Nay Yolanda…siguro, sa takdang panahon…” –wika nito na parang wala na siya sa mood.
“Mactan, kalian yung takdang panahon na sinasabi mo? Hihintayin mo ba na may ibang tao ang magsabi sa kanya na ikaw ang kapatid niya? Na iniwan mo siya sa simbahan dahil sa kagustuhan ng walang hiya mong ama dahil ayaw niyang magkaroon ng anak na babae at hinayaang may umampon sa kanya?”
Napailing si Mactan, “Hindi ko po alam…hindi ko po alam! Ayoko siyang masaktan, hindi pa ito yung tamang panahon…” –may diin ang kanyang pagkakasabi.
“Karapatan ni Narcisa na malaman ang katotohanan, gaano man kasakit iyon. Hanggang ngayon, bumabagabag pa rin at puno ng mga katanungan ang isipan ni Narcisa kung sino ang tunay niyang pamilya,” sabi ni Yolanda, nananatili siyang kalmado.
“Naiintindihan ko naman si Narcisa, 'Nay…” –bumaba ang boses ni Mactan, “madali lang sabihin sa kanya na: siya ang tunay kong kapatid –dahil madalas niyang sabihin sa 'kin na…sana, ako na lang daw yung naging kapatid niya, malamang matutuwa siya kapag sinabi ko yun sa kanya,” hinagod niya ang kanyang mukha at huminga ng malalim, nabalisa na ito...may sasabihin pa sana siya, ngunit nagsalita agad si Yolanda:
“Mactan, ang mga lihim ng nakaraan ang siyang sagot sa mga katanungan ni Narcisa…hindi ko hahayaan, at hindi mo ring hahayaan na habang buhay ganyan siya, maglalaro sa isipan ng bata kung sino ang pamilya niya…”
Napatahimik si Mactan, balisa ang kanyang pag-iisip…
(May masalimuot na pangyayari ang nananatiling nakaukit sa kanyang alaala, makalipas ang labing tatlong taon...)
Lumapit si Yolanda kay Mactan at hinawakan niya ang magkabilang balikat ng binata, “Alam kong naguguluhan ka, pero mainam pa ring sabihin ang lahat kay Cisa,”
Ipinako ni Mactan ang kanyang paningin kay Yolanda, “Mamsi,” –sabi niya, “Ipinapangako ko na sasabihin ko sa kanya ang lahat…hindi ko naman hahayaang manatiling walang muwang yung bata,” –dama niya ang tindi ng pag-aalala sa kanyang kapatid kapag nabunyag ang lihim ng nakaraan.
“Iho,” –ngumiti si Yolanda, “'wag kang mag-alala, nandito lang ako, ha…kung may problema, o anuman…sabihin mo sa 'kin.”
“Salamat po…”, wika ni Mactan at nagyakapan ang dalawa.
Bumuhaos ang luha mula sa mga mata ni Mactan nang 'di niya namamalayan, hindi siya humikbi…nananatiling tahimik habang kayakap si Yolanda.